Vì sao phát triển bền vững là sống còn với ngành dệt nhuộm?
Ngành dệt nhuộm là một trong những phân ngành tiêu tốn nhiều tài nguyên và gây ô nhiễm môi trường nhất trong chuỗi giá trị dệt may. Đứng trước áp lực từ người tiêu dùng ngày càng có ý thức sinh thái, cùng với các chính sách quốc tế về giảm phát thải, doanh nghiệp dệt nhuộm buộc phải thay đổi. Phát triển bền vững không chỉ giúp doanh nghiệp tuân thủ quy định pháp lý mà còn mở rộng cánh cửa hợp tác với các thương hiệu thời trang quốc tế lớn như H&M, Uniqlo, Decathlon – những đối tác đang áp dụng bộ tiêu chuẩn rất nghiêm ngặt về môi trường và xã hội trong chuỗi cung ứng.
Thách thức môi trường trong ngành dệt nhuộm
Tiêu thụ nước khổng lồ
Một nhà máy dệt nhuộm trung bình có thể sử dụng hàng chục nghìn m3 nước mỗi ngày. Đặc biệt, trong công đoạn nhuộm và giặt, lượng nước tiêu hao chiếm gần 70% tổng lượng sử dụng. Tình trạng này không chỉ làm gia tăng áp lực lên nguồn nước tự nhiên mà còn kéo theo chi phí xử lý và rủi ro phát tán hóa chất ra môi trường.
Ô nhiễm hóa chất
Thuốc nhuộm, chất tẩy, chất trợ nhuộm chứa nhiều thành phần độc hại như kim loại nặng, APEOs, formaldehyde… Nếu không được xử lý triệt để sẽ làm ô nhiễm nguồn nước, đất và ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe cộng đồng.
Phát thải khí CO2
Việc đốt nhiên liệu hoá thạch trong các lò hơi và máy sấy phát thải một lượng lớn khí nhà kính. Ước tính, ngành dệt nhuộm đóng góp khoảng 10% tổng lượng phát thải CO2 toàn ngành thời trang toàn cầu – con số này đang bị giám sát chặt chẽ từ các tổ chức quốc tế.
Các trụ cột phát triển bền vững của doanh nghiệp dệt nhuộm
1. Đầu tư hệ thống xử lý nước thải đạt chuẩn quốc tế
Một nhà máy đạt chuẩn bền vững phải sở hữu trạm xử lý nước thải công suất lớn với khả năng xử lý sinh học, hóa lý và tái sử dụng. Hệ thống này cần đạt tiêu chuẩn ISO 14001:2015 về quản lý môi trường và đáp ứng QCVN 13-MT:2015/BTNMT về xả thải ngành dệt nhuộm.
Ví dụ, một số nhà máy đã đầu tư hệ thống lọc màng RO (Reverse Osmosis) kết hợp keo tụ-polyme, giúp thu hồi tới 60% nước tái sử dụng, vừa tiết kiệm chi phí, vừa giảm áp lực xả thải.
2. Sử dụng năng lượng thay thế và tối ưu tiêu thụ năng lượng
Lò hơi đốt sinh khối như trấu, mùn cưa, lõi bắp là lựa chọn thay thế hiệu quả cho dầu DO hay than đá. Một số nhà máy tại Việt Nam còn đầu tư điện mặt trời áp mái, với sản lượng đáp ứng 15–20% điện tiêu thụ hàng ngày.
Ngoài ra, việc tự động hóa các quy trình vận hành (ví dụ hệ thống giám sát nhiệt, cảm biến tiết kiệm điện) giúp giảm tổn thất năng lượng và giảm chi phí dài hạn.
3. Chuyển đổi sang nguyên liệu xanh
Nguyên liệu xanh là một phần không thể thiếu trong chiến lược bền vững:
Sợi RPET từ chai nhựa tái chế
Sợi hữu cơ có chứng nhận GOTS
Sợi cellulose sinh học như TENCEL™ (Lenzing)
Việc lựa chọn nguyên liệu đạt tiêu chuẩn quốc tế không chỉ giúp giảm áp lực lên môi trường mà còn là chìa khoá mở rộng thị trường xuất khẩu sang EU, Mỹ.
4. Áp dụng công nghệ nhuộm tiết kiệm nước, ít hóa chất
Các công nghệ nhuộm mới như nhuộm bằng CO2 siêu tới hạn, nhuộm foam hoặc nhuộm bằng enzyme giúp giảm 50–70% lượng nước so với phương pháp nhuộm truyền thống.
Một số nhà máy dệt nhuộm tiên phong tại Việt Nam đã giảm sử dụng chất tẩy mạnh, thay thế bằng công nghệ ozone hoặc enzyme, giảm độc hại và nâng cao khả năng phân huỷ sinh học.
5. Quản trị ESG và minh bạch chuỗi cung ứng
Doanh nghiệp cần xây dựng hệ thống báo cáo ESG định kỳ (Environmental – Social – Governance):
Lập kế hoạch giảm phát thải, lượng nước sử dụng, năng lượng tiêu thụ
Đào tạo lao động an toàn, đảm bảo quyền lợi xã hội
Công khai dữ liệu chuỗi cung ứng, truy xuất nguồn gốc sợi qua QR code hoặc blockchain
Việc tham gia các hệ thống đánh giá như Higg Index, BSCI, WRAP, SAC sẽ nâng cao tính minh bạch và tạo niềm tin với đối tác quốc tế.
Xu hướng tương lai của ngành dệt nhuộm bền vững tại Việt Nam
Chính phủ Việt Nam đang thúc đẩy Chiến lược tăng trưởng xanh đến năm 2030, tạo ưu đãi cho doanh nghiệp đầu tư công nghệ xanh.
Các khu công nghiệp sinh thái triển khai xử lý nước thải tập trung, dùng chung hạ tầng xử lý khí – chất thải.
Doanh nghiệp nhỏ và vừa được hỗ trợ chuyển đổi xanh qua các chương trình của UNIDO, GIZ, JICA…
Nhu cầu thị trường thế giới tăng cao đối với sản phẩm có chứng nhận GRS, OEKO-TEX, GOTS…
Phát triển bền vững là xu hướng không thể đảo ngược trong ngành dệt nhuộm. Doanh nghiệp nào biết đầu tư đúng vào công nghệ xanh, quy trình tuần hoàn và quản trị ESG sẽ chiếm ưu thế lớn trong chuỗi cung ứng toàn cầu. Việt Nam với nền tảng sản xuất mạnh và xu hướng chuyển đổi xanh ngày càng rõ nét, hoàn toàn có tiềm năng trở thành trung tâm dệt nhuộm bền vững của khu vực trong thập kỷ tới.